Fotografia z archiwum Weroniki Girys-Czagowiec.

„Bronek z kolegami. Zdjęcie na boisku zostało wykonane na terenie przy ówczesnej kawiarni Łobzowianka w Warszawie, w miejscu, gdzie wcześniej stała cerkiew św. Michała Archanioła. Widoczne w tle budynki to teren Szpitala Ujazdowskiego. Miejsce zostało ustalone dzięki portalowi Warszawska Identyfikacja. Bronek zginął w Powstaniu Warszawskim wkrótce po ukończeniu 18 lat”.

Fotografia z archiwum Mateusza Janika.

„Zdjęcie zostało zrobione w Krakowie na terenie supermarketu przy ul. Wielickiej w 2000 roku. Jest to jedyny polaroid znajdujący się w archiwach mojej rodziny. Przedstawia mnie i moją mamę podczas obchodów Dnia Dziecka w pierwszym wielkopowierzchniowym sklepie w Krakowie, który nazywał się Hit. Zdjęcia polaroidowe były jedną z atrakcji w programie – zatrudniona hostessa fotografowała uczestników robiących zakupy i wręczała zdjęcie za darmo w ramach promocji imprezy i sklepu. Hit już nie istnieje, a na jego miejscu znajduje się obecnie Tesco”.

Fotografia z archiwum Aleksandry Munzar.

„Jest to zdjęcie mojego przyszywanego dziadka, Adama Muszyńskiego. To wspaniała, ale zapomniana postać. Był członkiem Chóru Czejanda – pierwszego polskiego boysbandu, wykonującego przepiękne piosenki, które nucimy do dziś: «Autobus czerwony», «Jak przygoda, to tylko w Warszawie», «Kiedy rano jadę osiemnastką»”.

Fotografia z archiwum Krzysztofa Oleksiaka.

„Jest sierpień 2001 roku w Warszawie. Moja mama pokazuje mi i mojej kuzynce chomika należącego do sąsiadki naszej prababci. Jest to scena z podwórka przed jej blokiem”.

Fotografia z archiwum Nikoli Skopowskiej.

„Jest styczeń 2019 roku, siedzimy w pokoju gościnnym mojej babci, a ta pokazuje mi zdjęcie, które znalazła. Na zdjęciu, które trzyma w dłoniach, widać ją i mojego świętej pamięci dziadka, kiedy jeszcze byli młodzi, na ich twarzach widać prawdziwe szczęście. Nad nią widać wszystkie zdjęcia ślubne mojej rodziny: najstarsze mojej babci i dziadka, późniejsze mojego wujka i cioci, a kolejne mojej mamy i taty. Cała historia, która doprowadziła nas do tego momentu”.

Fotografia z archiwum Salomei Skroś.

„Zdjęcie ukazuje pierwszą wspólną Wigilię u dziadków, która stała się potem naszą tradycją. Lębork, 24 grudnia 2001 roku”.

Fotografia z archiwum Patrycji Węglarz.

„Na zdjęciu są moi rodzice – Małgośka i Robert z ich nowym samochodem, jadą na ślub mojej cioci. Lata 90. XX wieku”.

Fotografia z archiwum Małgorzaty Zelek.

„Na zdjęciu jest moja babcia Halina Henning, słupszczanka pochodzenia niemieckiego. Zdjęcie zostało zrobione jeszcze za czasów panieńskich. Rok później moja babcia wyszła za mąż za dziadka Stanisława Zelka, który przyjechał z Małopolski w poszukiwaniu pracy. Babcia zmarła w 2011 roku. Nie znam konkretnej historii tego zdjęcia, jest zapisem czasu. Ciekawy jest dla mnie kontekst Niemców pozostałych na terenach wybrzeża po wojnie. Babcia w latach 80. lub 90. poszła na kurs języka niemieckiego, żeby przypomnieć sobie rodzimy język. Prowadziła też korespondencję z koleżankami z Niemiec. Przy łóżku miała zawsze pełno kaset z niemieckimi szlagierami, przy których zasypiała. Oryginalne zdjęcie ma zgięcie w połowie, a to jest przeze mnie retuszowane jakiś czas temu”.

Fotografia z archiwum Martyny Basty.

„Jest to archiwalna fotografia wykonana przez mojego tatę w 1998 roku. Nie wiem, jakie konkretne historie wiążą się z tym obrazem, ale mogę opowiedzieć o odczuciach i mglistych wspomnieniach. Na fotografii uchwycona została największa frajda mojego dzieciństwa – przejażdżka na taczce pchanej przez ukochanego, świętej pamięci, dziadka Jana. Kiedy prosiłyśmy go o podróż takim wehikułem, zabierał nas na wycieczkę po wsi, wśród łąk i zapachu żniw. Na końcu lądowałyśmy zawsze miękko, z uwagi na asekuracyjne właściwości gór usypanych ze świeżo skoszonej trawy”.

Fotografia z archiwum Joanny Bubak.

„Znalazłam te zdjęcia w albumie, który dostałam od swojej mamy. Niestety, nie poznaję nikogo z tych zdjęć. Nie są one również opisane. Przeglądając inne stronnice albumu, przypuszczam, że zdjęcia z misiem zostały wykonane w latach 30. Rozśmieszyło mnie to, że motyw misia polarnego jest modny od «samiuśkich Tater», aż po… wybrzeże. Przeglądanie rodzinnego archiwum było dla mnie wyjątkową przyjemnością, podróżą w czasie”.

Fotografia z archiwum Marty Bystroń.

„Alojzy Bystroń był artystą rzeźbiarzem i Góralem. Był również moim dziadkiem. Zmarł, gdy miałam 10 lat, przez co nie zdążyłam go za dobrze poznać. Spotkałam go kilka razy w życiu. Byłam również dwa razy w jego pracowni. Tworzył od dużych rzeźb, kilkumetrowych mebli, do małych zawieszek, pierścionków, figurek. Robił misy, lampy, stoły, taborety, popielnice, drzwi i framugi, fantazyjne skrzynie z okuciami, drewniane kolie, półki, świeczniki, figury szachowe. W swojej twórczości łączył umiejętności warsztatowe, stolarskie z wrażliwością rzeźbiarską. Ożywiał drewno i nadawał mu przyjemnej plastyki. Staram się, aby pamięć o jego osobie i jego twórczości nie zaginęła, ponieważ był barwną postacią w świecie sztuki. Mam w posiadaniu archiwum fotograficzne, które wyciągam na światło dzienne przy nadarzających się okazjach”.

Fotografia z archiwum Ewy Ciosek.

„To jest moja prababcia – czyli tak zwana babcia Bebcia. Mama mojej babci. Zdjęcie z lat 20. XX wieku. Wykonane prawdopodobnie w Zakopanem, gdzie wtedy mieszkali. Pradziadek Gustaw Nowotny był wtedy dyrektorem Szpitala w Zakopanem”.

Fotografia z archiwum Zuzanny Głód.

„Na zdjęciu jestem razem z mamą. Pamiętam, że byliśmy na nartach, było dużo słońca, a wieczorami graliśmy w karty”.

Fotografia z archiwum Marceliny Mączewskiej.

„Zdjęcie powstało w 1993 roku lub 1994 roku w Opocznie, rodzinnym mieście mojej mamy. To właśnie ona przekręca z gracją naleśnika, a obok niej z kawką i papieroskiem siedzi moja babcia. W tle obrzydliwy zlew (tak skomentowała to moja mama, widząc to zdjęcie po latach), nad głową pranie – piękna polska scenka rodzajowa z lat dziewięćdziesiątych”.

Fotografia z archiwum Hanny Nawrot.

„Rok 1980, Piotr Nawrot, mój tata i jego pierwszy w życiu samochód. Pojechał tu na pierwszą wycieczkę tym samochodem z Gdyni do Zakopanego. Jedna osoba całą drogę przejechała w bagażniku. Dodatkowo samochód zepsuł się po dojechaniu na miejsce”.

Fotografia z archiwum Jakuba Sosnowskiego.

„Sierpień 1991. Grotniki. Moje pierwsze wakacje”.

Fotografia z archiwum Jagi Bjeńkovej.

„Odziedziczyłam pod lasem dom, prawie czterohektarowy ogród, a w sąsiedztwie hipnotyzujące łąki. W zasięgu ręki grusza i dzika czereśnia, na którą dawniej wspinałam się razem z tatą. Stąd pochodzę, z Karkonoszy, wychowały mnie te drzewa, te łąki i duchy tutejszych lasów. Tu tęskniłam. To opowieść o powrocie, powrocie do wartości, powrocie do natury, do tego, co ważne. To opowieść przede wszystkim o ciszy z głębi, łagodnym strumieniu myśli, wewnętrznym balansie”. Podpis pod fotografią: „Właśnie kończę dwa latka – podobno, bo kompletnie nie pamiętam, jak to jest być w takim małym ciałku”. Wybrana fotografia jest częścią projektu „Cisza po Burzy” zrealizowanego przez autorkę.

Fotografia z archiwum Izabelli Mousa.

„W wieku 10 lat poznałam swoją nową rodzinę, tak odległą od tej, którą miałam. Nie łączą mnie z tą rodziną żadne więzy krwi, choć mówią mi «siostra», «cioteczna córka», «wnuczka», a ja używam zwrotów «brat», «ciocia», «wujek», «dziadek». Chcę wam przedstawić moją arabską rodzinę i ich ciekawe historie. Rok 1971, miejsce to Zarqa w Jordanii. Muhhamed to jeden z fajniejszych wujków, zawodowy kierowca, miał serce na dłoni i żonę, która świetnie gotowała. Nie mogli mieć dzieci, i nie wiem, jak wpadli na pomysł, że siostra żony oddała im syna na wychowanie, adoptowali go, traktowali jak własnego, był nawet podobny do przyszywanych rodziców”.

Fotografia z archiwum Justyny Orłowskiej.

„Zdjęcie przedstawia kwiaciarnię mojej babci Danusi, która mieszkała w Chicago ponad 30 lat. Na zdjęciu jestem ja, gdy przyleciałyśmy do mojej babci z mamą do Chicago. Miałam wtedy 3 lata. Był to rok 1991. Mało pamiętam, ale mama mówiła, że bawiłam się w garderobie babci. Obecnie babcia Danusia ma 85 lat. A ja odkrywam w sobie podobne pasje – zamiłowanie do mody, pięknych przedmiotów, sztuki. W mojej rodzinie nie ma nikogo, po kim mogłabym otrzymać zdolności plastyczne. To pojawiło się u mnie nagle. W miarę upływu czasu i przepakowywaniu rzeczy babci, myślę, że to mogłam odziedziczyć po niej. Moja mama powtarza, że widzi w nas wiele podobnych cech, zwłaszcza miłość do «gepardzich cętek» na ubraniach i w garderobie”.

Fotografia z archiwum Michała Pańczyka.

„Piramida rodziny. 2002, Suszno”.

Fotografia z archiwum Małgorzaty Pawlak.

„Zdjęcia stanowią pulsującą migawkę, projekcję ze skrawków, rozczłonkowanych, nieczytelnych doświadczeń, historii, które zamiast w pamięci, odcisnęły się tylko na światłoczułej błonie. Nie pamiętam swojego dzieciństwa, jedyne, co mi po nim pozostało to fotografie – cenniejsze tym bardziej, że nigdy nie widziałam na swojej twarzy uśmiechu tak szczerego, szerokiego i prostego, jak właśnie wtedy, z czasu, który bezpowrotnie zaginął”. Wybrana fotografia stanowi element całej serii autorskiej.

Fotografia z archiwum Katarzyny Pruszkiewicz.

„Noszę w kalendarzu zdjęcie mężczyzny, którego nie znam. Obok niego jest inny mężczyzna, którego nie mam prawa znać. Noszę je ze sobą, bo kalendarz mam zawsze przy sobie od ponad roku. Gdy zmienił się rok, zdjęcie zmieniło kalendarz. (…) Zabrałam je z rodzinnego albumu, z rodzinnego bałaganu i wyciągnęłam spośród innych zdjęć, które nie uśmiechały się do mnie tak, jak to. (…) W wieku 22 lat zadaję pytanie: «Babciu, a jak wyglądał dziadek»? Mam tyle lat i nie widziałam nigdy dziadka. Mam tyle lat i nie myślę o dziadku. Nie ma dziadka. Jest tylko dziadek od mamy i jedna babcia od taty. Myślę: «Czemu nie wiem, jak wyglądał dziadek»? Babcia się dziwi. (…) Mimo to rodzinne albumy babci, trzymane pod kluczem w meblach, wychodzą przed moje ręce. I jest jakoś dziwnie. Wiele razy oglądałam zdjęcia u babci, niektóre dobrze pamiętam, na niektórych kojarzę osoby. (…) Mam przed sobą zdjęcie dwóch obcych mężczyzn. Jeden z nich w białej koszuli i w czarnej marynarce, nie patrzy w obiektyw i siedzi. Drugi z nich dotyka ręką ramienia pierwszego i patrzy na wprost, na mnie. Nie muszę już pytać babci, aby rozpoznać. Biała koszula i czarna marynarka – dziadek”. Jest to fragment tekstu autorki.

Fotografia z archiwum Katarzyny M. Sosnowskiej.

„Projekt «Tożsamość» bazuje na serii archiwalnych zdjęć, wyjętych z rodzinnego albumu. Jest próbą zbadania osobistej relacji między mną a moją mamą, odrębnej a zarazem wspólnej tożsamości. Projekt składa się z dyptyków złożonych z oryginalnych fotografii przedstawiających moją mamę i lustrzanych fotomontaży z moją sylwetką”. Wybrana fotografia jest częścią projektu „Tożsamość” zrealizowanego przez autorkę.

Fotografia z archiwum Sonii Wąsowskiej.

„Autorem wszystkich fotografii jest Jarosław Jativa (1966-1994). Miał rewelacyjną pasję – tworzył slajdy ze swoich zdjęć. Efektem jego starań jest ogromne rodzinne archiwum dokumentujące miłe momenty – podróże i spotkania. Robił też piękne zdjęcia swojej żonie, Dorocie Jativie (1966-2012). Ponieważ już od jakiegoś czasu nie ma ich obojga, nie znamy historii większości zdjęć. Akurat to zdjęcie jest z podróży służbowej Jarosława Jativy do Chin. Data nieznana”.

Fotografia z archiwum Kingi Bielec.

„Rok 1964, Wrocław. Mój tata, Alfred Bielec (w środku), z kolegami pozuje do zdjęcia, a w tle wrocławski stadion. Z wyglądu nie powiedziałabym, że mają po dziewiętnaście lat. Ubrani w koszule, marynarki i spodnie zaprasowane w kantkę. I te buty z noskiem. Jedynie ich twarze mogą zdradzać młodzieńczą beztroskę. Zdjęć jest więcej. Wydaje się, że zrobione są w tym samym czasie, ale podpowiedź już nie przyjdzie, więc celuję, analizując ubrania. Odkrywając te tropy, czuję się jak detektyw. Brakuje mi jeszcze szkła powiększającego, bo w wielu przypadkach pomogłoby to uwidocznić ukryte szczegóły. Wiem, że w pracowni taty znajdę takie szkło, więc nie zastanawiam się długo i jadę po narzędzie buszującego w pamięci”. Oprócz wybranej fotografii autorka prezentuje więcej swoich materiałów z domowego archiwum w wersji internetowej.

Fotografia z archiwum Natalii Godek.

„Frysztak to moje rodzinne strony. Na zdjęciu jest mój pradziadek i dziadek. Sadzenie ziemniaków odbywało się na przełomie kwietnia i maja. Około roku 1960 (kiedy zostało wykonane to zdjęcie) prace były wykonywane przy pomocy konia i narzędzi do zaprzęgu konnego, których używano tylko do robienia rzędów. Sadziło się ręcznie z koszyków, które były ręcznie plecione z wikliny przez mojego dziadka. Zakopywanie również wykonywało się ręcznie (niedługo później ten etap pracy też został zastąpiony pracą zaprzęgu konnego). Trwało to cały dzień. Przy tej pracy pomagali sobie nawzajem najbliżsi sąsiedzi lub rodzina (około 12 osób). Z opowiadań babci wynika, że była to bardzo przyjemna i stosunkowo lekka praca w porównaniu do innych robót polnych. Mogli się spotkać w większym gronie, porozmawiać i pośmiać się. W przerwach siedzieli na koszyczkach, palili papierosy, a nawet zdarzyło się wypić jakąś naleweczkę. Nie było to tak huczne jak zbiory ziemniaków (gdzie świętowano po całym dniu pracy), aczkolwiek wywoływało u nich tę samą radość z dobrze wykonanej pracy i myśli o udanych zbiorach. Ciekawym zwyczajem było przewrócenie kogoś na ostatni rządek posadzonych ziemniaków, by warzywa te wyrosły duże. «Nasz dziadek Michałek był spryciarz do tego» – mówi babcia, śmiejąc się i wspominając, jak dziadek przewracał sąsiadkę”.

Fotografia z archiwum Weroniki Kann.

„Warszawa, 1965, autor nieznany. Lubię patrzeć na to zdjęcie. Widać na nim moją babcię stojącą obok obelisku ku czci ofiar Pawiaka. Babcia, metr sześćdziesiąt, i obelisk, metrów sześć. Ta dysproporcja mnie wzrusza. Moja babcia była autorką projektu tego obelisku. Co więcej, sama go wykonała. Kiedy patrzę na to zdjęcie, przypomina mi się historia, którą opowiadała mi mama. Prace nad tym projektem okazały się najtrudniejszym wyzwaniem całego artystycznego życia mojej babci. Projekt wymagał ogromnego fizycznego poświęcenia, ale też zmuszał do walki ze środowiskiem. Mało komu mieściło się wtedy w głowie, że drobna kobieta może samodzielnie przygotować tego typu rzeźbę. Czasem myślę, że moja babcia walczyła o siebie w tym miejscu dwa razy – najpierw jako więźniarka w 1941 roku, a potem jako artystka w 1965 roku”.

Fotografia z archiwum Kacpra Nowaka.

„Niezwykły, uratowany cudem zbiór ponad dwóch tysięcy fotografii wykonanych przez Wincentego Podolaka i jego siostrę Teodozję (z domu Podolak) w większości pochodzi z lat 1942-1946. Zdjęcia wykonano w gminie Skierbieszów oraz w okolicznych miejscowościach. Trafiły do Adama Gąsianowskiego, właściciela Muzeum Fotografii w Zamościu przez przypadek (…)”. Autorem fragmentu tekstu jest Bogdan Nowak, całość tekstu opublikowano w albumie pt. „Skarb znaleziony na strychu”. Wybrana fotografia jest jedną spośród wielu z całego zbioru. Cała kolekcja opracowana w 2016 roku liczy około 2 tysiące negatywów i prezentuje fotografie autorstwa Wincentego i Teodozji Podolaków z lat 1942/1943 z okolic gminy Skierbieszów.

Fotografia z archiwum Pauliny Piór.

„Moja prababcia z dziećmi w domu na pomorzu po przeprowadzce”.

Fotografia z archiwum Jakuba Siedleckiego.

„Dziadek i mama. Warszawa, Bielany, lata 50”.

Fotografia z archiwum Doroty Stolarskiej.

„Zdjęcie zostało zrobione w mieszkaniu moich dziadków przy ulicy Pięknej w Warszawie. Wyciągnęłam je z rodzinnych albumów w połowie zeszłego roku, kiedy zapadła decyzja, że mieszkanie zostanie wystawione na sprzedaż. Od 2018 roku realizuję projekt fotograficzny związany z tą przestrzenią i moją relacją zarówno z nią, jak i z przedmiotami, które się w niej znajdowały. Praktycznie do zeszłego lata wszystko tam wyglądało tak samo jak na zdjęciach. Obecnie jest to pusta przestrzeń z czystymi odmalowanymi ścianami. Na zaprezentowanym zdjęciu, śniadanie wielkanocne, pokój, w którym mieszkała moja prababcia. Mam rok i prawdopodobnie udaję, że umiem zagrać «Wlazł kotek na płotek» na pianinie mojej babci, zabranym jeszcze z jej rodzinnego domu na Pradze. Obecnie, kompletnie rozstrojone, stoi w moim mieszkaniu. Mimo, że nie umiem grać, nie potrafiłam się z nim rozstać i w zeszłym roku zabrałam je do siebie. Aby zmieścić je w 30 metrowej kawalerce musiałam wyburzyć ściankę działową”.

Fotografia z archiwum Xeni Uranovej.

„Jan Tadeusz Ebert urodził się w Warszawie w 1931 roku. Jest inżynierem elektronikiem, profesorem nadzwyczajnym i wykładowcą Politechniki Warszawskiej. Jest zasłużonym członkiem wielu organizacji badawczych i społecznych, był wielokrotnie nagradzany za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne. Na kolorowych slajdach Jan Ebert zarejestrował swoje wakacyjne wyprawy rowerowe – od Bałtyku po Tatry – połączone z wędrówkami górskimi; wyprawy samochodowe «na dziko» po całej Europie, odbywane z ukochaną żoną i synami. W zdjęciach zawarty jest żywy i zachwycający zapis czasu drugiej połowy poprzedniego stulecia; urzekające kolory, ujęcia ludzi, miejsc, rzeczy. Fotografie pełne są nostalgii i romantyzmu podróży, a ciepłym relacjom rodzinnym towarzyszy ironia i humor niezbędny w czasach PRL-u”. Wybrana fotografia jest jedną spośród wielu z całego zbioru. Cała kolekcja opracowana przez artystkę w 2010 roku liczy około 3 tysiące negatywów i prezentuje fotografie autorstwa Jana Eberta z okresu od lat 50. do lat 80. XX wieku.

Marcela Paniak

Artystka i doktorantka Fotografii w Szkole Filmowej w Łodzi. Realizuje pracę doktorską na temat tożsamości w kontekście historycznych i współczesnych fotografii rodzinnych. Posiada zawodowe doświadczenie w opracowywaniu fotograficznych i okołofilmowych materiałów archiwalnych w Filmotece Narodowej – Instytucie Audiowizualnym w Warszawie. Obecnie zajmuje się również profesjonalnym archiwizowaniem plików cyfrowych z planów filmowych oraz promowaniem różnych sposobów archiwizacji. Oprócz tego udziela się w społeczności sieci archiwów społecznych. Prowadzi warsztaty o fotografii. Współorganizuje w roli kuratora wystawy fotograficzne. Jest autorką tekstów o fotografii. Nie tylko w swojej działalności okołofotograficznej, ale przede wszystkim w swojej własnej twórczości eksploruje tematy tożsamościowe oraz pokrewne, jak wizerunek, pamięć, historia – świadomie wykorzystując fotografię będącą autokomentarzem samego medium. Na swoim koncie posiada kilka wystaw indywidualnych i wiele wystaw zbiorowych w Polsce i za granicą. Została doceniona w publikacjach fotograficznych. Została też wyróżniona licznymi nagrodami, spośród których najważniejsza była nominacja „Prix Découverte” podczas festiwalu Les Rencontres d’Arles. Zajmuje się fotografią archiwalną bardzo wszechstronnie – zawodowo, naukowo, artystycznie, prywatnie – sprawdzając, jak ten temat rozumiany jest powszechnie w społeczeństwie.

www.marcelapaniak.com